پند لقمان حکیم به فرزند

روزه راه جلوگیری شهوت

ای پسرم! تو از آن روزی  که به دنیا آمدی ، پشت به دنیا و رو به آخرت کردی ، و خانه ای که داری به طرف آن می روی نزدیک تر از خانه ای است که از آن دور می شوی ، پسرم همواره با علما بنشین ولی با آنان بحث مکن ، که اگر چنین کنی از تعلیم تو دریغ می ورزند ، و از دنیا به قدر نیازت استفاده کنید ، و یک باره دنیا را ترک مکن ، وگرنه سربار جامعه خواهی شد ، و در دنیا آنچنان داخل مشو که به آخرتت ضرر رساند ،  آن قدر روزه بگیر که از شهوتت جلوگیری کند، و آن قدر روزه مگیر که از نماز بازت دارد، زیرا نماز نزد خدا محبوبتر از روزه است.

دنیا دریایی است عمیق

پسرم دنیا دریایی است عمیق، که دانشمندانی بسیار در آن هلاک شدند، و چون چنین است تو کشتی خود را در این دریا از ایمان بساز، و بادبان آن را از توکل قرار ده، و آذوقه ای از تقوای خدا در آن ذخیره کن، اگر نجات یافتی، به خاطر رحمت خدا نجات یافته ای و اگر هلاک شدی به گناهانت هلاک شده ای.

زنهار، که به خاطر بدست آوردن چیزهایی غیر از علم و ادب، از به دست آوردن ادب خسته نشوی ، و اگر در امر دنیا شکست خوردی، هوشیار باش که در امر آخرت مغلوب نشوی، و بدان اگر در بدست آوردن علم شکست بخوری، در امر آخرتت شکست خورده ای، و در برنامه زندگیت زمانی برای بدست آوردن علم بگذار، برای اینکه عمر گرانمایه را هیچ چیز چون ترک علم ضایع نمی کند.

و مبادا که هرگز با اشخاص لجوج در افتی، و هرگز با مردی دانشمند جدال مکن، و با هیچ ستکگری سازگاری و دوستی مکن، و با هیچ زشتکاری برادری مکن، و با هیچ متهمی رفاقت مکن، و علم خود را مانند پولت گنجینه کن، و به هر کس و ناکس عرضه مدار.

از خدا بترس – به خدا امید داشته باش

پسرم از خدای عزوجل انچنان بترس که اگر در قیامت نیکی های همه نیکان جن و انس را داشته باشی باز ترس آن داشته باشی که عذابت کند، و از خدا امید رحمت داشته باش آنچنان که اگر در روز قیامت تمامی گناهان جن و انس را داشته باشی، باز احتمال و امید اینکه خدا تو را بیامرزد داشته باشی.

پسر گفت: پدر جان چطور چنین چیزی ممکن است، که در عین داشتن چنان ترسی، این چنین امیدی هم داشته باشم ، و این دو حالت متضاد در یک دل چگونه جمع می شود؟ لقمان گفت: پسرم اگر قلب مؤمن را بیرون آرند، در ان دو نور یافت می شود، نوری برای ترس و نوری برای امید و اگر آن دو را با مقیاسی بسنجد، برابر هم هستند، هیچ یک از دیگری حتی به سنگینی یک ذره بیشتر نیست، و کسی که بهخدا ایمان دارد، به گفته او نیز ایمان دارد، و کسی که به گفته او ایمان داشته باشد، به فرمان او عمل می کند، و کسی که به فرمان او عمل نکند، گفتار او را تصدیق نکرده ، پس این حالات دل هر یک گواه دیگری است.

کسی که از خدا هراسناک باشد او را دوست هم دارد

پس کسی که به راستی ایمان به خدا داشته باشد، برای خدا عمل را خالص و خیرخواهانه انجام می دهد، و کسی که برای خدا عمل را خالص و خیرخواهانه انجام دهد، براستی ایمان به خدا دارد، و کسی که خدا را اطاعت می کند، از او هراسناک نیز هست، و کسی که از خدا هراسناک باشد او را دوست هم دارد، و کسی که او را دوست بدارد، فرمانش را پیروی می کند، و کسی که پیرو فرمان خدا باشد، مستوجب بهشت و رضوان او می شود، و کسی که پیروی خشنودی خدا نکند، از غضب او هیچ باکی ندارد، و پناه می بریم به خدا از غضب او.

چند پند دیگر

پسرم صد دوست بگیر ، ولی یک دشمن نگیر. فرزندم امانت را بپرداز، تا دنیا و آخرتت سالم بماند ، و امین باش که خدا خائنان را دوست ندارد، پسرم این طور مباش که به مردم نشان دهی که از خدا می ترسی، و در قلبت بی پروای او باشی.

پسرم مردم قبل از زمان تو برای فرزندان خود ثروت فراوان جمع کردند، و الآن تو می بینی که نه آنچه جمع کرده بودند مانده است ، و نه آن فرزندان که برایشان آن ثروت را جمع کردند، آخر مگر نه این است که تو بنده ای اجیر هستی و مأمور شده ای کاری را انجام دهی ، و وعده ات دادند که در مقابل مزدت بدهند؟ پس عملت را کامل انجام بده، تا اجرت را کامل دهند.

در دنیا مانند گوسفن مباش

و در این دنیا چون گوسفندی مباش که در زراعتی سبز و خرم بیفتد و بچرد تا چاق شود. چون آن حیوان هر چه زودتر چاق شود ، به کارد قصاب نزدیکتر شده است ، ولیکن دنیا را به منزله پلی بگیر، که بر روی نهری زده باشند، که تو از آن بگذری و رهایش کنی ، و دیگر تا ابد به سوی ان بر نگردی، پس باید آن را خراب کنی ، نه آنکه تعمیر نمایی، چون تو مأمور به تعمیر نیستی .

در آخرت از چهار چیز سؤال می شوی

و بدان که تو به زودی و در فردایی نزدیک وقتی پیش خدای عزوجل بایستی، از چهار چیز بازخواست خواهی شد ، از جوانی ات که در چه راهی تباه کرده ای، و از عمرت که در چه فانی اش ساختی، و از اموالت که از کجا آوردی و در کجا مصرف نمودی، پس خود را آماده کن و جوابی مهیا بساز، و از آنچه از دنیا از کفت رفته غم مخور چون دنیا دوام و بقا ندارد، پس حواست را جمع کن و سخت در کار خویش بکوش و در دلت همواره توبه را تجدید کن، و در زمان فراغتت در در عمل شتاب کن قبل از آنکه مرض ها و بلاها به سوی تو روی آرند و قبل از آنکه ایامت به سر آید و مرگ بین تو خواسته هایت فاصله اندازد.

زنهار از کسالت و بدخلقی

پسر جان زنهار از کسالت و بد خلقی و کم صبری، که با داشتن این چند عیب هیچ دوستی با تو دوام نمی آورد، چون کسی که حسن خلق دارد خوبان او را دوست می دارند، و بدکاران از او دوری می نمایند.

پسر جان! به آنچه خدا قسمت تو کرده قانع باش تا زندگی تو با صفا شود.